Rachel là một học sinh lớp 9. Em được bạn bè và giáo viên nhận định là một học sinh luôn thể hiện sự quan tâm đến mọi người chung quanh. Khi ai đó hỏi vì sao em lại có thói quen đó, em đều kể về cách cha mẹ dạy em “đối xử tử tế với người khác, cho dù họ có đối xử với mình như thế nào”. Em nói “nó quan trọng, đơn giản là vậy thôi”.
Một mặt, tôi cảm động vì đó là câu trả lời theo trực giác của em. Em đã tiếp thu được bài học của cha mẹ và giáo viên, biết được tầm quan trọng của những hành vi tử tế. Nhưng tôi cũng muốn em hiểu rằng sự đồng cảm và lòng trắc ẩn không chỉ chạm tới người khác, mà còn sẽ còn thay đổi bản thân của em. Hơn thế, khả năng đồng cảm là một công cụ mà em sẽ cầnđến trong tương lai, chứ không chỉ đối với bạn bè và gia đình.
Đồng cảm là gì?
Đồng cảm là một khái niệm tâm lý nói đến đặc nét của con người, khả năng hiểu và cảm nhận được cảm xúc của người khác từ góc nhìn của bản thân. Đồng cảm thường đi kèm với sự thông cảm và sẵn lòng hỗ trợ người khác, dựa trên sự hiểu biết và cảm nhận của cá nhân về tình hình của họ.
Gần với đồng cảm là động lòng trắc ẩn. Động lòng trắc ẩn cũng là một khái niệm tâm lý, một dạng của lòng từ bi nhân ái. Lòng trắc ẩn là khả năng cảm nhận sâu sắc sự khổ đau, tình thế khó khăn của người khác, và muốn hành động để giúp đỡ họ. Tuy nhiên, động lòng trắc ẩn thì không dừng lại ở việc thấu cảm, mà còn bao gồm cả hành động cụ thể để giúp đỡ và làm cho người khác cảm thấy tốt hơn.
Em gái Rachel kể bên trên là một người có lòng trắc ẩn đối với nhiều người và tình huống, và nơi em có sự đồng cảm sâu xa đối với những người chung quanh.
Sự đồng cảm và tầm quan trọng của nó trong thực tế cuộc sống
Trong vòng hai thập kỷ qua, vai trò của trí tuệ cảm xúc trong môi trường làm việc đang ngày càng được quan tâm. Trong giai đoạn này, các nhà khoa học xã hội đã nghiên cứu để định lượng những lợi ích của sự đồng cảm và để hiểu được sự ảnh hưởng của nó trong cuộc sống con người.
Nghiên cứu cho rằng khả năng thể hiện sự đồng cảm có tác động lên mọi thứ từ đời sống hôn nhân đến cá tính con
người. Sau khi đánh giá kỹ năng lãnh đạo của hơn 15.000 nhà điều hành của 300 công ty trong 18 quận nước Mỹ, những nhà nghiên cứu kết luận rằng trong môi trường làm việc ngày nay, “sự đồng cảm đứng đầu danh sách yếu tố quan trọng nhất quyết định đến tổng thể hiệu suất làm việc”. Họ cũng cho biết: Ngoài việc giúp bạn duy trì những mối quan hệ, tiếp xúc với nhân viên, và cải thiện khả năng ra quyết định, sự đồng cảm cũng cần thiết cho một tư duy sáng tạo và sáng kiến mới, hai kỹ năng cực kỳ quan trọng để đạt được sự thành công trong công việc sau này, cho dù bạn làm việc trong lĩnh vực nào chăng nữa.
Vấn đề là làm sao để tạo nên những thói quen đồng cảm xuyên suốt tuổi thơ ấu của con cái chúng ta?
Cha mẹ cần làm gì?
Biết được sự đồng cảm là chìa khóa cho sự thành công của con cái chúng ta trong tương lai sau này, cha mẹ cần lưu ý để chuẩn bị cho con cái của mình. Tuy rằng đôi chút hàm hồ khi người ta nói: đàn bà nhẹ dạ, cả tin, nhưng thực sự, đó chính là lối diễn tả khác của một khám phá của Simon Baron-Cohen, một nhà tâm lý học tại Đại học Cambridge, rằng “sự đồng cảm được cắm sâu vào bộ não của phụ nữ”.
Phụ nữ do bản năng, có chiều hướng đồng cảm, và sự đồng cảm được đặt cao trong những phẩm chất mà hình thành sự “nữ tính” – cũng như lòng trắc ẩn, là một khái niệm liên quan chặt chẽ với đồng cảm. Ta cũng tin rằng sự đồng cảm vẫn có thể được trau dồi như bất kỳ phẩm chất nào khác.
Thứ nhất. Hãy tạo nên ý tưởng về sự đồng cảm trong tương tác hàng ngày với con gái.
Theo nhà tâm lý học Alan Soufe, “Bạn sẽ có một người con đồng cảm khi ta đồng cảmvới chúng.” Điều này có nghĩa gì?
– Hãy làm gương bằng những hành vi đồng cảm và hãy thảo luận với con gái rằng bạn đang nhìn thấy và cảm thấy điều gì, kể cả khi con gái bạn còn nhỏ. Người ta nói: Trẻ em thường nhìn theo cách mà cha mẹ và ông bà, hay người lớn đã chú ý và phản ứng, qua đó, em dần bắt chước những hành động ấy.
– Cũng nên cho con gái thấy được nhiều góc nhìn khác nhau từ khi chúng còn nho ngoài việc làm gương và trò chuyện về những hành vi đồng cảm. Mục tiêu là để cho cô hình thành một sự tò mò về những góc nhìn của người khác để cô quen thuộc với việc đặt mình vào vị trí của họ, cũng như phản ứng lại bằng sự đồng cảm, nghĩa là cô cũng sẽ có khả năng đọc được suy nghĩ, mong muốn, và cảm xúc của người khác. Điều này đặc biệt quan trọng đối với những người mà có trải nghiệm sống khác với cô. Hơn nữa, khi cô ấy lớn lên, điều này sẽ làm cho việc đồng cảm cùng đồng nghiệp, bạn bè, và vợ chồng dễ hơn rất nhiều.
– Một chiến lược hiệu quả là hãy khuyến khích con gái bạn đọc tiểu thuyết, nhất là những câu truyện về phụ nữ. Sách là một cách dễ để cho trẻ khám phá những góc nhìn khác, và nếu câu truyện đó có những nhân vật mà cô ấy có thể tưởng tượng như là một phiên bản hư cấu của chính mình, đây có thể là một cách an toàn để cô luyện tập đồng cảm bằng cách đặt mình vào vị trí của người khác. Việc đọc giúp ta luyện tập khả năng thấu hiểu những cái nhìn khác nhau và cuối cùng là thiết lập một nền tảng cho sự suy luận đồng cảm.
Với lượng thời gian mà giới trẻ ngày nay dành ra cho công nghệ kỹ thuật số, nhiều phụ huynh và giáo viên cũng hỏi rằng các công cụ trực tuyến, cụ thể hơn là game online (trò chơi điện tử trực tuyến), có giúp phát triển sự đồng cảm hay không. Câu trả lời rằng cho dù game online và các công cụ trực tuyến khác đều không lý tưởng cho việc học tập thói quen đồng cảm. Thứ nhất, hầu hết những nhà phát hành game không đặt sự đồng cảm trong tâm trí khi họ thiết kế một tựa game mới. Do đó, trong khi những kỹ năng khác có thể được trau dồi trong thế giới trực tuyến, bao gồm việc cạnh tranh và giải quyết vấn đề, thì những tựa game phổ biến nhất hiện nay không giúp chúng ta trau dồi sự đồng cảm.
Nói tóm lại, chúng ta nên tập trung vào những tương tác trực tiếp trong thế giới thực để giúp cho con gái bạn trau dồi phẩm chất này.
Những hoạt động tình nguyện và lao động công ích có thể là công cụ để con gái chúng ta xây dựng một thói quen đồng cảm. Việc tham gia vào những dự án cộng đồng giúp cho trẻ phát triển ý thức gắn kết cảm xúc và trách nhiệm đối với người khác. Nó còn dạy trẻ cách để chuyển cảm xúc đồng cảm này thành một hành động thiết thực. Do đó lao động công ích sẽ là cách lý tưởng để giúp con bạn luyện tập đầy đủ kỹ năng đồng cảm từ việc đặt chân vào vị trí của người khác để hiểu được cảm xúc của họ, đến việc sử dụng sự thấu hiểu ấy để tự quyết định hành động của mình. Hãy xem xét những hoạt động công ích trong trung tâm cộng đồng gần nhà bạn, trường học, hay nhà thờ mà con gái của bạn sẽ hứng thú – cho dù đó là việc từ thiện quần áo hay đồ ăn, chăm sóc người già, giúp đỡ những trại cứu trợ động vật, hay tham gia vào chương trình giáo dục, giảng dạy.
Chuyển ngữ: Hà Hiến